تاریخچه خودروسازی ایران

صنعت خودروسازی ایران، شاهد حضور شرکت‌های بزرگ و کوچک بسیاری در تاریخچه خود بوده است که بخشی از آن‌ها موفق نشدند به هدف و مقصود خود برسند و در نیمه راه از مسابقه تولید یا مونتاژ ماشین جا ماندند. در این میان اما، چندین شرکت همچون گروه خودروسازی ایران خودرو، گروه خودروسازی سایپا، کرمان موتور و پارس خودرو از ابتدای فعالیتشان تاکنون، خوش درخشیده و در خط مقدم تولید اتومبیل کشورمان حضور دارند.

در این مطلب با ما همراه باشید تا سرگذشت این چهار شرکت طلایه‌دار را تشریح کرده و با مسیری که جهت رسیدن به موفقیت طی کرده‌اند، آشنا شوید.

گروه خودروسازی ایران خودرو

ایران خودرو (IKCO) در سال ۱۳۴۱ تحت عنوان «ایران ناسیونال» توسط برادران خیامی تاسیس شد و فعالیت خود را با مونتاژ اتوبوس‌های بنز شروع کرد. خودروساز نام آشنای کشور پس از چند سال، تصمیم به ساخت اتومبیل‌های سواری گرفت و در اولین قدم، ماشین نوستالژی‌ خود یعنی پیکان را به خیابان‌ها فرستاد. این محصول پرفروش تا زمان انقلاب اسلامی در مدل‌های جوانان، لوکس، استیشن و حتی وانت تولید می‌شد؛ در ادامه ایران خودرو پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نسخه فیس لیفت پیکان با لقب چراغ بنزی را عرضه کرد و آخرین دستگاه از آن در سال ۱۳۸۴ به فروش رسید.

موفق‌ترین خودروساز قدیمی کشورمان در اواخر دهه ۷۰، پژو ۴۰۵ که از جمله ماشین‌های لاکچری اروپا در آن زمان شناخته می‌شد را در برنامه خط تولید خود جای داد و تمرکز خود را بعد از پیکان روی مونتاژ این محصول گذاشت. پس از آن، ایران خودرو تصمیم گرفت که پلتفرم مخصوص خود را بسازد تا در بازار کشور و حتی جهان، جانی دوباره بگیرد. اتومبیل‌هایی همچون پژو پرشیا، سمند، سورن و دنا روی پلتفرم ملی این شرکت سوار شده‌ و نتیجه این تصمیم مهم به تولید روز افزون خودروهای مذکور منتهی شده است.

فاز دوم تولید محصولات ایران خودرو

با شروع دهه ۸۰، پژو ۲۰۶ هاچ بک با یک پلتفرم جدید روی خط تولید IKCO جا خوش کرد و همچنان بخش عمده‌ای از فروش این شرکت را به خود اختصاص داده است. ناگفته نماند که ۲۰۶صندوق‌دار، پژو ۲۰۷i، ۲۰۷ صندوق‌دار و رانا نیز روی همین پلتفرم، ساخته شده‌اند.

این خودروسازی بزرگ در اواسط دهه ۸۰، شرکتی را با حمایت کمپانی مرسدس بنز تاسیس کرد و موفق به تولید بنز کلاس  Eدر کشورمان شد که کیفیت بالای آن، IKCO را محبوب‌تر از پیش کرد.

ایران خودرو در ادامه و ساخت محصولات خود، ماشین‌های گران قیمتی همچون گرند ویتارا، هایما S5، S7 و اچ سی کراس را مونتاژ و به فروش رساند. کمپانی موفق کشور در اواسط دهه ۹۰ در یک پروژه مشترک، شرکت جدیدی با نام ایکاپ تاسیس کرد و در آن پژو ۳۰۱، ۵۰۸، ۲۰۸ و ۲۰۰۸ را به مرحله تولید رساند.

گروه خودروسازی سایپا

سایپا (SAIPA) در سال ۱۳۴۶ تحت عنوان «شرکت تولید اتومبیل سیتروئن ایران» تاسیس شد و یک سال بعد، شروع به فروش محصولات خود کرد. دو ماشین ژیان و وانت آکا، اولین تولیدات کمپانی محبوب قدیمی کشور بودند که با کمترین امکانات و ابزارها به صورت دستی، ساخته شدند.

SAIPA در سال ۱۳۵۳ با هدف مکانیزه شدن و افزایش آمار فروش، تجهیزات جدیدی را به سیستم خود اضافه کرد و نتیجه آن، ساخت ژیان مهاری و پیکاپ شد. کمتر از دو سال بعد، رنو دو در و چهار در را هم به لیست محصولات خود اضافه کرد و در صنعت خودروسازی به رقیب بزرگی برای IKCO تبدیل شد.

لازم به ذکر است که سه سال پیش از انقلاب اسلامی، این کمپانی به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» و اصطلاح اختصاری SAIPA تغییر نام داد. درست سه سال پس از انقلاب اسلامی هم، سهام آن به نمایندگی دولت در اختیار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت. بیش از ۵۱ درصد از سهام این خودروسازی در سال ۱۳۷۸ به بخش خصوصی واگذار و در نهایت، سایپا تبدیل به یک شرکت خصوصی شد.

در حال حاضر این خودروسازی بزرگ کشورمان، حدود ۹۰ کمپانی را به عنوان زیرمجموعه خود دارد که در زمینه‌های مختلف تولید، قطعه‌سازی، مالی و تحقیقاتی فعالیت می‌کنند؛ ایران کاوه و پارس خودرو از معروف‌ترین آن‌ها است. ژیان، رنو، پراید، زانتیا، تیبا، کوییک و ساینا محبوب‌ترین محصولات SAIPA از روز اول تولید تا به امروز هستند.

گروه خودروسازی پارس خودرو

پارس خودرو (Pars Khodro) از سال ۱۳۳۵ با تولید محصولات جیپ، پا به عرصه بازار ساخت اتومبیل ایران گذاشت و خیلی زود، حوزه کاری خود را به ساخت انواع ماشین‌های لوکس و شاسی‌بلند تغییر داد. اگر بخواهیم از محبوب‌ترین اتومبیل‌های این شرکت نام ببریم؛ باید از کادیلاک سویل، اوپل، رنو مگان، ماکسیما، رامبلر، ساندرو و برلیانس H330 و H220 یاد کنیم که هر یک در زمان خود طرفداران زیادی داشتند.

Pars Khodro در زمینه فیس‌ لیفت هم فعالیت‌های متعددی داشته که از تولیدات آن در این حوزه می‌توان به PK و پارس تندر اشاره کرد. PK، نسخه فیس لیفت رنو ۵ اما با پلتفرم پراید است که در گذشته، موفق عمل کرد. پارس تندر هم که همان نسخه نیوفیس تندر ۹۰ است، به عنوان یکی از پرفروش‌ترین محصولات این کمپانی شناخته می‌شود.

خودروسازی پارس علاوه بر تولید، در دوره‌ای کوتاه نسبت به واردات ماشین خوش چهره و محکمی به نام نیسان مورانو اقدام کرد؛ اما به علت خدمات پس از فروش بسیار ضعیفش نتواست به موفقیت قابل توجهی برسد. نیسان قشقایی هم همانند مورانو فروش بسیار کمی داشت و با آمار فروش پایین خود، تجربه خوبی از واردات را برای Pars Khodro نداشت.

نکته: در حال حاضر عمده سهام این شرکت، متعلق به خودروسازی سایپا است.

شرکت خودروسازی کرمان موتور

کرمان موتور (Kerman Motor) در آخرین سال دهه ۶۰ تاسیس شد و در ۱۳۷۶ شروع به تولید کرد. این خودروسازی در ابتدای کار، دوو سیلو در را به عنوان اولین محصول خود عرضه و پس از آن ماتیز را در دهه ۹۰ معرفی کرد. هر دو محصول دوو در ایران جز زیباترین اتومبیل‌ها شناخته شده و فروش مناسبی را در بازار کشور تجربه کردند.

در راستای واگذاری دوو به جنرال موتورز ایالت متحده آمریکا، تولید محصولات این شرکت در ایران متوقف شد. بنابراین در آن زمان، Kerman Motor که در معرض سقوط قرار گرفته بود؛ توانست موافقت لیفان را جهت همکاری کسب کند. در نتیجه قرارداد میان این دو خودروسازی، لیفان ۵۲۰، ۸۲۰، X50 و X60 در سبد خالی محصولات کرمان موتور قرار گرفت؛ لقب موفق‌ترین آن‌ها به لیفان ۸۲۰ تعلق می‌گیرد که آن هم فروش چندانی نداشت.

پس از ناکامی‌ها و بدشانسی‌های Kerman Motor، ماشین‌های جک به فریاد آن رسیدند که منجر به کسب جایگاه تثبیت شده‌ای برای شرکت در بازار کشور شد. در حال حاضر دو محصول JAC با نام J5 و  S5در نسخه‌های دنده‌ای و اتوماتیک توسط این خودروسازی تولید می‌شود. جک S5 به دلیل مجهز بودن با موتور ۲۰۰۰ سی‌سی یکی از پرشتاب‌ترین ماشین‌های موجود در ایران شناخته می‌شود که نسبت به رقبای خود، قیمت بسیار مناسبی هم دارد.

لازم است بدانید که تعداد خودروسازان داخلی در ایران تنها به چهار کمپانی اشاره شده بسنده نمی‌شود، بلکه سایر خودروسازان و یا مونتاژ کنندگان دیگری در کشور هستند که وظیفه تولید و عرضه قطعات خودرو، مونتاژ و همچنین تولید خودرو را برعهده دارند.