آشنایی با سر سیلندر و عیوب آن

سرسیلندر واژه‌ای آشناست برای تمام کسانی که به نوعی با خودرو در ارتباط بوده‌اند اما کم نیستند کسانی که هنوز نمی‌دانند دقیقا این بخش خودرو از چه اجزایی تشکیل شده و چه عیوبی گریبانگیر آن است.
در ساخت سرسیلندرهای امروزی به طور گسترده از آلیاژهای چدن و آلیاژهای آلومینیوم استفاده می‌کنند، هر چند در ساخت قطعات خودرو و به طور کلی قطعات تکنولوژیک، محدودیتی وجود ندارد و شرکت‌هایی هم هستند که بنا به فاز مصرفی خود، با فرمول‌های پیچیده‌تر به طراحی و قالب‌ریزی این بخش مهم می‌پردازند.
این قسمت از هر جنسی که ساخته شود، دارای یک محدوده تحمل فشار تعریف شده است و مسلما گذر از حد استاندارد، صدمات زیاد و هزینه‌بری به آن وارد می‌کند.

مهم‌ترین عاملی که روی ساختار آن تاثیر مستقیم می‌گذارد، افزایش دمای حاصل از وارد آوردن فشار غیر‌مجاز است که عیوبی چون تاب‌برداشتن را به همراه دارد.
اگر در هنگام باز و بسته‌کردن سر‌سیلندر، ترتیب بستن پیچ‌ها را رعایت نکنید و آنها را بیش از حد سفت کنید، اگر ‌هنگام گرم‌بودن پیشرانه، اقدام به باز‌کردن پیچ‌های سر‌سیلندر کنید و باز هم اگر طی مدتی به طور یکسره خودرو را تحت فشار قرار دهید، باید منتظر باشید سرسیلندر خودرویتان تاب برداشته و عملا بلا‌استفاده شود.
همچنین توجه کنید که هرگز باعث تغییر ناگهانی دمای پیشرانه نشوید‌ که چیزی جز تاب برداشتن و ترک خوردن به همراه ندارد. ترک برداشتن نیز حاصل وارد آوردن فشار بیش از حد به پیشرانه و در نتیجه افزایش غیر‌مجاز دمای آن، نقص شدید در سیستم خنک‌کاری، یخ‌زدن آب در درون پوسته سر‌سیلندر و ضربات شدید‌ هنگام تصادف است.

نوار باریک مابین بلوکه و سر‌سیلندر، همان واشر سر‌سیلندر است که با توانایی تحمل دمای 1500 درجه سانتی‌گراد از چند لایه پرس‌شده پنبه‌نسوز، کروم و آلومینیوم ساخته می‌شود تا دو بخش بلوکه و سر‌سیلندر کاملا به هم چسبیده و آب‌بندی شوند (معمولا برای چسباندن آن از چسب مخصوص آب‌بندی نیز استفاده می‌شود) اما چرا؟ به این دلیل‌ که مجموعه پیشرانه خودرو (به جز نمونه‌هایی که در قدیم با هوا خنک می‌شدند) برای کاهش دما از آب رادیاتور استفاده می‌کنند.

این ماده خنک‌کننده توسط مجراهایی در کالبد اجزای پیشرانه رسوخ کرده و نقش حیاتی خود را ایفا می‌کند. حال برای آنکه آب عبوری از مجراها ‌هنگام عبور از بین سر‌سیلندر و بلوکه به دلیل افزایش دمای آن تغییر مسیر نداده و به بخش‌هایی چون درون سیلندرها و محفظه روغن وارد نشود، مجبور به آب‌بندی کامل قطعات سوار شده پیشرانه روی هم هستیم.

البته واشر سر‌سیلندر تنها وظیفه ذکر شده را بر عهده نداشته و جلوگیری ازخروج کمپرس سیلندرها نیز در لیست وظایف اولویت‌دار آن است.

واشر سر‌سیلندر یک خرابی شایع نیز دارد که همان سوختن است. جدا از عاملی چون ضعف متریال که گاهی حتی با خرید واشرهای گران نیز نمی‌توان از گزند آن مصون ماند، دیگر عواملی که باعث سوختن واشر سر‌سیلندر می‌شوند، تقریبا قابل جلوگیری هستند.

به طور مثال، شما همیشه این نکته را مد‌نظر قرار دهید که اگر در مدت زمان زیاد، با فشار بالا به رانندگی نپردازید، احتمال آسیب رسیدن به این قطعه و دیگر بخش‌های خودرو به خصوص پیشرانه، بسیار کاهش می‌یابد، یا آنکه اگر به‌موقع آب رادیاتور را چک کنید و در صورت کم‌شدن، به آن بیفزایید، جلوی بروز مشکلی چون سوختن واشر سر‌سیلندر را خواهید گرفت.

خرابی ترموستات، خرابی رادیاتور و مسدود‌شدن مسیرهای عبور آب نیز از عوامل بروز عیب ذکر شده هستند که با کمی دقت در استفاده از خودرو، توجه به بازدیدهای خانگی و پشت گوش نینداختن سرویس‌های دوره‌ای، می‌توان متوجه آنها قبل از خرابکاری‌شان شد.

اگر موارد بالا را رعایت نکردید و واشر سر‌سیلندر سوخت، با یک یا چند مورد از علائم هشدار‌دهنده مواجه خواهید شد، علائمی چون: خروج بخار از اگزوز، عدم کارکرد روان پیشرانه، بالا رفتن آمپر دما از میزان نرمال، دیر روشن شدن پیشرانه، دود‌کردن خودرو، مشاهده روغن در آب سیستم خنک‌کاری و…

همانطور که می‌دانید، چیدمان سوپاپ‌ها در خودروهای مختلف، معمولا متفاوت است، به همین جهت ناچارا سر‌سیلندر را در اشکال مختلفی چون I-head ،‌F-head ،‌T-head ،‌L-head می‌سازند که رایج‌ترین آن از نوع خطی l-head است.

سوپاپ‌هایی که در این محیط گرد هم آمده‌اند با کمک میل سوپاپ روی آنها (با توجه به نوع پیشرانه)، برای حرکت به یک سری قطعات وابسته هستند.

از جمله‌ راهنمای سوپاپ یا گاید (Guide به معنای راهنما) سوپاپ که از لقی سوپاپ جلوگیری می‌کند، اسبک‌ها برای باز کردن سوپاپ‌ها، فنر سوپاپ برای بستن سوپاپ‌ها، بادامک‌های روی میل سوپاپ برای تبدیل حرکت دورانی محور میل سوپاپ به حرکت خطی و چندین قطعه مهم دیگر که پیش از این به معرفی آنها پرداخته‌ایم.

از دیگر عیوب قابل ذکر که برای مجموعه سر‌سیلندر پیش می‌آید، کربن‌گرفتگی اتاق احتراق است. این نقص نیز در وهله اول به دلیل اعمال فشار بیش از حد‌ روی پیشرانه است. تنظیم نبودن زمان‌بندی احتراق، کیفیت پایین سوخت مصرفی، اختلال در سیستم خنک‌کاری و صحیح نبودن درصد اختلاط مواد تشکیل‌دهنده سوخت نهایی، از دیگر عوامل پیدایش کربن در اتاق احتراق سر‌سیلندر هستند.

یکی دیگر از بخش‌های مهم و البته جانبی سر‌سیلندر، شمع‌ها هستند که وظیفه ایجاد جرقه برای شروع احتراق را بر عهده دارند. شمع‌ها نیز نیاز به مراقبت دارند و بعد از گذر از عمر مفیدشان باید تعویض شوند.

از عیوب پیش‌آمده برای شمع‌ها می‌توان‌ به این موارد اشاره کرد: عدم مقاومت در برابر واکنش شیمیایی بنزین و در نتیجه خوردگی الکترودها، ذوب‌شدن الکترودها بر اثر ایجاد گرمای بیش از حد، ورود روغن به درون سر‌سیلندر و نتیجا نشستن رسوبات‌ روی شمع، شکستن عایق چینی روی شمع به دلیل تغییر ناگهانی دما و یا ایجاد شوک شدید الکتریکی و… .

منیفولد، ترموستات، انژکتورها، برخی ‌سنسورها و… دیگر قطعاتی هستند که با سرسیلندر ارتباط مستقیم و غیرمستقیم دارند که در ادامه سری مطالب عیب‌یابی خودرو به زبان ساده، به طور کامل در مورد آنها جداگانه صحبت کرده و عیوب آنها را نیز بیان و بررسی می‌کنیم.