روِغن جعبه دنده چیست؟
تمامی ماشین ها جهت روانکاری قطعات فلزی خود نیاز به روغن های مختلفی دارند ، یکی از انواع این روغن ها روغن جعبه دنده یا واسکازین است که همانطور که از اسمش مشخص است وظیفه روانکاری در جعبه دنده ،دیفرانسیل اتومبیل ، کامیون و سایر ماشین آلات ساخته شده است. به طور کلی به روغن مورد استفاده در جعبه دنده های اتوماتیک روغن گیربکس و به روغن مورد استفاده در گیربکس های دستی ، روغن دنده یا واسکازین گفته می شود.می توان گفت تفاوت اصلی این دو روغن در ویسکوزیته یا همان گرانروی آن ها است .
مشخصات مهم روغن جعبه دنده
1.گرانروی مناسب
۲. پایداری برشی عالی
۳. پایداری و مقاومت شیمیایی بالا
۴. سازگاری با کاسه نمدها و آب بندها
۵. چسبندگی
۶. آبگریزی
۷. پایداری در برابر کف کردن
جعبه دنده دستی:
طراحی گیربکس دستی، ساده و فوق العاده کارآمد است. در این حالت کنترل کامل خودرو بر عهده راننده می باشد. جعبه دنده دستی شامل مجموعه ای از دنده ها دور یک شفت (میله) است. با فشردن کلاچ و تغییر دنده توسط راننده، چرخ دنده ها در جای مورد نظر قرار می گیرند. با رها کردن کلاچ، قدرت موتور به چرخ‌ها منتقل می‌شود. مقدار قدرت و یا گشتاور، وابسته به دنده انتخابی توسط راننده است.
روغن هایی که برای جعبه دنده های دستی و دیفرانسیل ها ساخته شده اند. که به آنها MTF هم می گویند که مخفف Manual Transmission Fluid است. میزان غلظت روغن دنده دستی به مراتب بیشتر از روغن موتور است و با افزودنی های فشار بالا یا (extreme pressure (EP)) ساخته می شوند. مواد افزودنی متدوالی که به آیت روغن اضافه می شود شامل مشتقات دیتیوکاربامات و ترکیبات آلی تحت درمان با گوگرد (“هیدروکربن های سولفوره”) هستند. در گیربکس های دستی معمولا روغن کیفیت خود را از دست نمی دهد بلکه دچار آلودگی می شود. این آلودگی ناشی از مستهلک شدن دنده ها و برینگ ها است در نتیجه ذرات کوچک فلزی وارد روغن گیربکس می شوند. همانطور که می دانید ذرات میکروسکوپی فلزی درون روغن باعث می شوند که روغن کاری دچار اختلال شود و روغن نتواند کار خود را به درستی انجام دهد.بنابراین اگر روغن گیربکس را تعویض نکنید باعث کاهش شدید عمر گیربکس دستی شما خواهد شد.
همان طور که در بالا اشاره گردید، یکی از ویژگی های مهم روغن گیربکس دستی ظرفیت تحمل بار یا فشار پذیر (EP) است. به منظور تفکیک بین روغن های دنده خودرو با سطوح مختلف خواص فشار پذیری (EP) ، انجمن نفت امریکا (API) هفت سری روانکار برای سیستم های انتقال دهنده قدرت غیراتوماتیک تهیه کرده است که نامگذاری آنها به ترتیب خصوصیت فشار پذیری عبارتند از
API GL-1
API GL-2
API GL-3
API GL-4
API GL-5
API GL-6
API MT-1
در مورد روانکارهای مختلفی که در سیستم انتقال دهنده مکانیکی خودرو وجود دارد، روان کننده باید دارای سطوح کیفی حداقل API GL – 1 باشد. اتومبیل های مدرن سطوح کیفی بالاتر نظیر API GL-4 و API GL-5 را نیاز دارند. سطوح کیفی مذکور، بر روی ظروف روغن های دنده تولید شده توسط سازندگان معتبر، درج می شود.
انواع روغن دنده های دستی از لحاظ گرانروی ( ویسکوزیته ) و سطح کیفی روغن دنده طبقه بندی می گردد. روغن گیربکس دستی دقیقا مثل روغن موتور، استانداردهای مختلفی دارد اما دارد ، اما ما معمولا از استاندارد انجمن مهندسی خودرو ( Society of Automotive Engineers ) SAE استفاده می کنیم. درجه های گرانروی SAE طراحی شده برای روغن هـای دنـده اتومبیـل معمـولا 140،90،85W،75Wو250 می باشد. درجه های گرانروی که با حرف W همراه هستند، برای کاربرد در درجـه حـرارتهـای پـایین (فصل زمستان) و درجه های گرانروی بدون حرف W، برای کاربرد در درجه حرارتهای بالا (تابستان) طراحی شده اند.
جعبه دنده اتومات:
امروزه شاهد آن هستیم که اکثر خودروسازان از جعبه دنده اتوماتیک به منظور افزایش راحتی و آسایش برای راننده در طول سفر در خودروها استفاده می کنند. در یک گیربکس اتوماتیک، دنده‌ها روی شفت چیده شده‌اند، اما دنده‌ها با تغییر فشار پدال گاز داخل ماشین تغییر می‌کنند. هنگامی که راننده روی پدال گاز فشار می‌دهد، دنده به طور خودکار بسته به سرعت تعویض می شود. اگر فشار روی پدال گاز کم شود شود، دنده بسته به سرعت خودرو، کم می شود. در جعبه دنده اتوماتیک، روغن گیربکس به عنوان خنک‌کننده و یک سیال لزج عمل کرده که وظیفه انتقال قدرت را از موتور به عهده دارد. به روغن هایی که برای جعبه دنده های اتوماتیک ساخته می شوند (Automatic Transmission Fluid(ATF گفته می‌شود. این نوع روغن برای استفاده در سیستم گیربکس اتوماتیک ساخته شده است. کاهش شدید عمر گیربکس دستی شما خواهد شد.
گیربکس اتوماتیک می تواند باعث آسیب دیدن قطعات داخلی گیربکس است.
گیربکس های اتوماتیک بسته به نوع و مدل خودرو بسیار متنوع می باشند
گیربکس اتوماتیک AT
گیربکس دستی اتوماتیک AMT
گیربکس انتقال متغییر پیوسته CVT
گیربکس اتوماتیک دابل کلاچ DCT
گیربکس اتوماتیک DST یا DSG
روغن هایی که در هرکدام از انواع گیربکس های بالا استفاده می شود با بقیه متفاوت است بنابراین، در نظر داشته باشید که قبل از خرید و استفاده روغن جعبه دنده اتوماتیک، حتماً از روغن مناسب توصیه شده توسط کارخانه سازنده (در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده) مطلع شوید. استفاده از روغن نامناسب باعث بوجود آمدن آسیب های جدی به گیربکس و تحمیل مبالغ هنگفت خواهد شد.
کارکردهای روغن جعبه دنده اتومات
روغن‌های ATF عملکردهای متفاوتی به شرح زیر دارند:
انتقال قدرت موتور از طریق مبدل گشتاور
کنترل دما از طریق انتقال حرارت
روانکاری یاتاقان‌ها و دنده‌ها
روانکاری کلیه سطوح اصطکاک
کنترل تورم آب‌بندها
کنترل اصطکاک در صفحه کلاچ‌ها در دمای متغیر
محافظت از سطوح فلزات در برابر خوردگی
روغن جعبه دنده اتومات در دو نوع سنتتیک و مینرال تولید می‌شود. تفاوت این دو نوع روغن در فرایند تولید آنها است. روغن‌های سنتتیک در برابر دما و فشار بالا مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و به همین دلیل قیمت آنها بسیار بالاتر است. توجه داشته باشید که تغییر روغن گیربکس از مینرال به سنتتیک الزاماً بازدهی گیربکس را افزایش نمی‌دهد. بلکه ممکن است باعث خرابی سیستم هم بشود. در مورد خودروهای قدیمی بهتر است از روغن‌های مینرال استفاده کنید. اما اگر گیربکس خودروی شما CVT باشد، روغن گیربکس حتما باید سنتتیک باشد.
از نکات مهمی که باید بدانید این است که روغن جعبه دنده بر خلاف روغن موتور تبخیر نمی شود بنابراین اگر دیدید که سطح روغن گیربکس پایین رفته است حتما در جایی نشتی وجود دارد و باید فورا به مکانیک مراجعه کنید.
منبع: خودروتک
