حرکت سطوح در تماس با هم فارغ از جنس موجب ایجاد اصطکاک، خوردگی و مشکلات عدیده متفاوتی می گردد. لایه نازکی از روانکار با قرار گرفتن در میان سطوح اصطکاک را کاهش داده و حرکت را تسهیل می نماید.
مفهوم روانکار از دورانی شکل گرفت که انسان ها شروع به استفاده از ابزار کردند. به عنوان مثال مصریان باستان از روغن زیتون برای جابجایی سنگ در بناهای عظیم خود استفاده می کردند.
روانکارهای نخستین، روغن های گیاهی و روغن های حیوانی
در هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح انسان شروع به استفاده از چرخ و ارابه نمود. چرا که محورهای چرخ های ارابه پس از مدتی بر اثر اصطکاک و حرارت نیم سوز می شدند. آنها ابتدا از آب برای خنک نمودن محورها و جلوگیری از فرسایش چرخ ها استفاده می کردند ، پس از مدتی تأمل، آنها به استفاده از روغن های طبیعی مانند روغن زیتون روی آوردند.
در قرون وسطی که استفاده از ماشین های پیچیده آهنی و مسی بیشتر شد ،نیاز انسانها هم به روان کننده ها افزایش یافت و استفاده از مواد گیاهی و حیوانی مختلفی مثل روغن نهنگ، روغن بادام، روغن انگور و سایر روغن های حیوانی ظاهر گردیدند.
اما روغن های حیوانی به دلیل مقاومت پایین سریعا تجزیه و فاسد می شدند.با پیشرفت تکنولوژی نیاز انسان ها به روانکارها افزایش یافت و این امر سبب تولید روانکارهای پیشرفته تر شد.
روانکار با پایه نفت خام
با آغاز فعالیت اولین چاه استخراج نفت مدرن در قرن نوزدهم میلادی در پنسیلوانیای آمریکا و توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم، روانکارهای با پایه نفت خام جایگزین روانکارهای گیاهی و حیوانی سنتی شدند. قبل از قرن نوزدهم میلادی از روغن نهنگ برای ماشین های بافندگی صنایع نساجی استفاده می شد که با اختلاط روانکار با روغن های فرآوری از نفت خام عمر ماشین های بافندگی به بیش از یک دهه افزایش داد. برتری روغن های نفتی نسبت به روغن های گیاهی و حیوانی به سرعت بر همگان آشکار شد.
در نیمه اول قرن بیستم میلادی با گسترش روزافزون صنایع و آغاز جنگ های جهانی اول و دوم، نیاز به روغن های با کیفیت بالاتر بیشتر شد. استفاده از اتومبیل ها، هواپیما ها، لوکوموتیوهای دیزلی و کشتی ها به سرعت گسترش یافت همین امر موجب گردید در طی سالیان برای افزایش کارایی روانکارها به آنها ادتیوها و افزودنی هایی برای جلوگیری از اکسیداسیون و خوردگی افزوده گردد.
همگام با پیشرفت صنایع نیاز به روغن های با کیفیت بالاتر بیشتر شد. ابتدا سعی بر آن بود که با تصفیه بهتر روغن و افزودن مواد افزودنی با کیفیت بالاتر، روانکارها و روغن موتورهای با طول عمر بالا تولید شود اما با افزایش نیازهای زندگی ، پیشرفت روزافزون علم و دستیابی بشر به تکنولوژی های جدید نیاز به تولید روانکارهای متعدد بیشتر شد.
فرمولاسیون و ساخت روغن های مصنوعی که قادر به فعالیت در محیط های پیچیده و سختی همچون فشار و درجه حرارت بالا گسترش یافت. با ظهور صنعت هسته ای نیاز به روانکارهای جدیدی برای استفاده در ماشین آلات صنایع هسته ای احساس گردید. روغن موتور و روانکارهای امروزی وظیفه محافظت از بخش های متحرک خودرو ها را بر عهده دارند، اصطکاک، سایش ،خوردگی و زنگ زدگی سطوح را نیز کاهش می دهند. همچنین خنک کاری و حذف اضافات از دیگر ویژگی های مهم یک روانکار مدرن است.
امروزه اکثر تولیدکنندگان روعن با ترکیب روغن های معدنی و مصنوعی، به ترکیب جدیدی از روغن پایه ها رسیده که به روغن های نیمه سنتتیک معروف بوده و از نظر هزینه نسبت به روغنهای تمام مصنوعی قیمت متاسبی داشته و از کیفیت مطلوبی نیز برخوردار است.
روغن موتور های مدرن امروزی از دو جز ؛ روغن پایه و ادتیو ( مواد افزودنی ها ) تشکیل شده اند . روغن پایه موجب میشود که روغن موتور ، روانکاری قسمت های متحرک را انجام دهد و اصطکاک کاهش یابد . ولی از آنجایی که روغن به تنهایی برای حفاظت موتور کافی نمی باشد ، از مواد دیگری به منظور جلوگیری از خراب شدن روغن پایه تحت شرایط دمایی موتور و هم چنین حفاظت بیشتر موتور استفاده میشود که به آن افزودنی می گویند . افزودنی ها که در فرمولاسیون روغن موتور شرکت میکنند ، عبارتند از :
ادتیوهای پاککننده : برای پاکیزه نگه داشتن موتور استفاده میشود ، چون آلودگی های مختلف را در حالت معلق نگه میدارد و مانع از نشستن آن ها بر روی قطعات موتور میشود .
بازدارنده های خوردگی و زنگزدگی : موتور را از آب و اسید های تشکیل شده محافظت می نماید .
آنتی اکسیدان ها : از اکسیداسیون روغن و درنهایت تشکیل لجن جلوگیری می نماید .
مواد ضد سایش : یک فیلم روی سطح فلز تشکیل میدهند تا از برخورد فلز با فلز جلوگیری نمایند .
اصلاحکنندههای ویسکوزیته : به جریان روغن موتور کمک میکند.