تیونینگ خودرو را به طور خلاصه می‌توان به عنوان ارتقا دادن مشخصات فنی و ظاهری یک خودرو تعریف کرد. در واقع هنگامی که از تیونینگ یک خودرو صحبت می‌کنیم منظور اصلی تغییر ظاهر، تقویت موتور و مشخصات فنی یا ایجاد تغییرات مهم در سایر بخش‌های آن خودرو است. به گونه‌ای که در پایان کار خودروی مورد نظر به خودروی جدیدی تبدیل می‌شود.
پیشینه‌ی تیونیگ را می‌توان در اواسط قرن بیستم میلادی یعنی حدود نیم قرن قبل جستجو کرد. اگر چه از همان ابتدای تولید خودروها و وسایل نقلیه چهار چرخی که مبتنی بر نیروی اسب بخار طراحی شده بودند، تیونینگ این وسایل نقلیه توسط مهندسان انجام می‌شد، اما تیونینگ به عنوان یک واژه مستقل و یک عملیات یا کار حرفه‌ای در دهه‌ی 60 میلادی بود که باب شد.
در آن زمان بیش از آن که تغییر شکل ظاهری خودروها یا به اصطلاح تیونینگ بدنه‌ی آنها باب شود، تغییر در توان موتور و مشخصات فنی خودروها بود که گسترش یافت. در واقع پیش از آن که مهندسان کاربلد یا تکنسین‌های ماهر به تیونینگ بدنه‌ی خودروها بپردازند، به تیونینگ اجزای داخلی و مشخصات فنی خودروها روی آوردند. عملی که تحت عنوان تیون آپ نیز شناخته می‌شود.
نگاهی کوتاه به تاریخچه تیونینگ خودرو
همان گونه که به آن اشاره شد، تیونینگ خودرو به معنای واقعی کلمه در میانه‌های قرن گذشته بود که بین عاشقان خودرو باب شد. همچنین به این نکته هم اشاره شد که پیش از تغییر مشخصات ظاهری خودروها، افزایش توان فنی آنها بود که مورد توجه خودرو دوستان قرار گرفت و انجام دادنش بین آنها رواج یافت. رویه مرسوم در آن زمان به این ترتیب بود که آن دسته از عاشقان خودرو که در امور مکانیکی دستی بر آتش داشتند، اقدام به طراحی قطعات جدیدی برای خودروها می‌کردند. قطعاتی که به لحاظ توان فنی از قدرت بیشتری نسبت به قطعات استاندارد به کار رفته در خودروها برخوردار بودند. به این ترتیب توسط انجام دادن عمل تیونینگ، نوع راندن خودروها یا توان فنی آنها افزایش می‌یافت و به سطح دلخواه دارندگان یا رانندگان آن خودرو می‌رسید.
به تدریج تیونینگ خودرو از یک عمل فردی و غیر استاندارد به یک کار جمعی و برنامه‌ریزی شده تبدیل شد. به عبارت بهتر با رواج یافتن بحث تیونینگ در بین خودرو دوستان، بسیاری از شرکت‌های فعال در صنعت تولید خودرو اقدام به تاسیس شرکت‌های جانبی متمرکز بر امر تیونینگ نمودند. به این ترتیب بحث حفظ ایمنی خودرو و سرنشینان آن در حین عملیات تیونینگ به شکل جدی‌تری توسط مهندسان کاربلد دنبال شد. چرا که تا پیش از آن معمولا صاحبان خودرو خود اقدام به طراحی قطعات جدید و قدرتمند برای خودروها یا ارتقا دادن توان فنی قطعات آنها می‌نمودند. امری که گاه خطرات متعددی را در حین راندن خودروهای ارتقا یافته و تیون آپ شده برای رانندگان ایجاد می‌کرد.
در حال حاضر نیز عملیات تیونینگ خودروها توسط مراکز معتبر انجام این کار صورت می‌گیرد. در واقع هم‌اکنون شرکت‌های مختلف و ریز و درشتی وجود دارند که تمرکز اصلی آنها روی عمل تیونینگ خودروهای گوناگون قرار گرفته است.
در بحث تیونینگ موتوری و فنی یک خودرو، یعنی ایجاد تغییرات فنی در آن از طریق ارتقای بخش‌های مختلف خودرو، باید به این نکته توجه داشت که در ابتدای امر عمده عملیات تیونینگ به ایجاد تغییرات مختلف در سیستم فنی و موتوری آن خودرو باز می‌گردد. امری که تا حد امکان، موجب افزایش قدرت خودروی مورد نظر می‌شود.
در این میان البته وجود تغییرات دیگری نیز در خودرو لازم و واجب خواهد بود. تغییر و تحولاتی که عمده دلیل اصلی وجود آنها این است که خودروی مورد نظر بتواند قدرت و توان اضافه خود که در نتیجه تیونینگ موتور به وجود آمده است را به درستی مصرف کند و به این وسیله از اتلاف انرژی جلوگیری به عمل آید.
از جمله تغییراتی که به منظور انجام این هدف باید آنها را مد نظر قرار داد می‌توان به تقویت سیستم تعلیق خودرو، بهره‌مندی از رینگهای عریضتر، برخورداری از ترمزهای قویتر، وجود فرمانپذیری دقیقتر و استفاده از جعبه دنده‌هایی با عملکرد سریعتر اشاره کرد. تغییراتی که البته تمام آنها باید با میزان قدرت تولید شده توسط موتور خودرو هماهنگی و همخوانی کامل داشته باشد.
مسلم است که هیچ کدام از تغییرات یاد شده در ظاهر خودرو مشاهده نمی‌شود و به هیچ وجه از نمای بیرونی آن به چشم نمیآید. از همین رو بسیاری از صاحبان خودروهایی که از لحاظ موتوری و مشخصات فنی عملیات تیونینگ را پشت سر گذاشته‌اند، ترجیح می‌دهند که خودرویشان تغییرات متعددی را در ظاهر خود نیز تجربه کند تا ظاهر و باطن آن کاملا با یکدیگر هماهنگ گردد. در واقع به همین دلیل است که معمولا تغییرات ظاهری متعددی روی یک خودروی تیون شده انجام می‌شود تا عملیات تیونینگ فنی آن بهطور کامل به چشم بیاید.
سایر جنبه‌های مربوط به تیونینگ
البته بحث تیونینگ تنها به مواردی که در سطور پیشین این متن به آنها اشاره شد محدود نمی‌شود و جنبه‌های دیگری را نیز در بر می‌گیرد. به طور کل در میان سایر اجزای یک خودرو که می‌توانند مشمول بحث تیونینگ شوند، می‌توان به مواردی نظیر ارتقا یافتن سیستم صوتی خودرو، تغییر در طراحی داخلی خودرو، ایجاد دگرگونی در سیستم تعلیق خودرو و دگرگون کردن شکل و شمایل اجزایی نظیر بدنه و تایرهای خودرو اشاره کرد.
به عنوان مثال زمانی که مسئول اصلی انجام عملیات تیونیگ که با نام تیونر شناخته می‌شود، اقدام به تیونینگ سیستم صوتی یک خودرو می‌کند، در عمل سیستم صوتی مذکور تغییرات و اصلاحات متعددی را تجربه می‌کند و تا سر حد امکان تقویت می‌شود. در عمل با انجام فعالیت‌هایی نظیر نصب باندهای قوی و ساب ووفرهای قدرتمند، کیفیت صدا و کیفیت پخش سیستم صوتی یک خودرو تقویت شده و ارتقا می‌یابد.
همچنین در امر تغییر طراحی داخلی یک خودرو، که از جمله جنبه‌های پر هوادار در بحث تیونینگ خودرو به شمار می‌رود، موارد و جزییات مختلفی را باید مد نظر قرار داد. معمولا افرادی که در بحث تیونینگ نمای داخلی یک خودرو فعالیت دارند، باید موارد متعدد و مهمی نظیر حفظ امنیت و ایمنی سرنشینان خودرو و دست نخوردن تجهیزات مختلف مرتبط با خاموشی آتش در خودرو را مد نظر قرار دهند. علاوه بر آن جزییاتی نظیر تقویت صندلی‌های خودرو نیز از جمله مواردی است که در بحث تیونینگ فضای داخلی یک خودرو همواره مد نظر فعالان در این زمینه قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، سیستم تعلیق یک خودرو نیز مواردی نظیر بهبود کارایی کمک فنرها و فنرهای لول در کنار اصلاح نوع کارایی این قطعات از جمله موارد مهمی به شمار می‌رود که توسط مهندسان و تکنسین‌های فعال در زمینه‌ی تیونیگ خودرو مورد توجه قرار می‌گیرد.
در واقع هر چقدر کمک فنرهای یک اتومبیل سخت‌تر طراحی شوند، وزن دینامیکی آن اتومبیل بهبود خواهد یافت و این امر در سیستم تعلیق خودرو نیز جنبه‌های مثبت خود را به نمایش خواهد گذاشت. از سوی دیگر، کوتاه طراحی شدن کمک فنرها موجبات خشکی هرچه بیشتر سیستم تعلیق خودرو را فراهم می‌کند. نکته‌ی مهمی که افراد فعال در بحث تیونینگ خودرو باید همواره به آن توجه داشته باشند.
در مجموع می‌توان به این حقیقت اشاره کرد که در حال حاضر بحث تیونینگ وسایل نقلیه چهار چرخ بسیار گسترده‌تر از قبل جلوه می‌کند و تغییرات بخش‌های مختلفی از خودرو را در بر می‌گیرد. با این حال بسیاری از خودرو دوستان ترجیح می‌دهند به کمک بحث تیونینگ، خودروی خود را چه از لحاظ برخورداری از ویژگی‌های ظاهری جذاب و چه از نظر بهره‌مندی از مشخصات باطنی و فنی قدرتمند به اتومبیل‌های مسابقه‌ای شبیه سازند.
هدفی که معمولا با انجام کارهای مختلفی نظیر طراحی صندلی‌های مخصوص مسابقه، قرار دادن فرمان اسپورت، تغییر رنگ صفحه کیلومتر شمار و جذاب‌تر جلوه دادن آن امکان پذیر خواهد بود. ضمن آن که می‌توان به کمک تغییر در طراحی سر دنده، تغییر در نوع طراحی نمای داخل و خارج اتومبیل، تغییر شکل چراغ‌های جلو و عقب و آینه‌های بغل و همچنین تغییر در اندازه و نوع طراحی رینگ، لاستیک و کیت‌های بدنه نیز به این هدف مهم دست یافت.
البته ماهیت تعدادی از این تغییرات فقط به دگرگون کردن مشخصات ظاهری خودرو و اسپورت جلوه دادن شکل ظاهری آن محدود نمی‌شود. در واقع برخی از این تغییرات علاوه بر بهبود جنبه‌های ظاهری خودرو، بهبود در جنبه‌های کیفی و مواردی نظیر افزایش هندلینگ، افزایش سرعت، کاهش وزن یا بهبود آیرودینامیک بدنه‌ی خودرو را نیز با خود به همراه می‌آورد.
نکات تکمیلی
به طور کل می‌توان گفت که تغییرات فنی ایجاد شده در یک خودرو تنها برای رسیدن به سرعت بیشتر و شتاب بهینه‌تر صورت نمی‌گیرد و شاخص‌های دیگری همچون بهبود کنترل و افزایش قدرت آن و همچنین افزایش قابلیت‌های موثر در ترمز اتومبیل را نیز شامل می‌شود. در مجموع تمام تغییرات ریز و درشتی که هنگام اجرای عملیات تیونینگ در یک خودرو صورت می‌گیرد، باید مانند دانه‌ها و حلقه‌های یک زنجیر به یکدیگر متصل باشد و ارتباطی منطقی را با سایر تغییرات صورت گرفته در آن برقرار کند. در واقع اگر تنها یکی از تغییرات صورت گرفته در خودرو با تغییرات و اصلاحات اعمال شده در سایر بخش‌های آن هم خوانی و هماهنگی کامل نداشته باشد، ممکن است مشکلاتی برای خودرو یا راننده‌ی آن به وجود بیاید.
به عنوان مثال فرض کنید که شما موتور خودروی خود را تا حد امکان ارتقا دهید و به موجب این امر سرعت خودرو تا حد قابل توجهی افزایش یابد. حال اگر در حین اجرای عملیات تیونینگ خودرو هیچ توجهی به تقویت سیستم ترمز خودروی خود نداشته باشید، ممکن است با مشکلات مختلفی حین راندن آن مواجه شوید. چرا که به طور حتم سیستم قدیمی ترمز شما پاسخگوی موتور جدید و ارتقا یافته‌‌ی آن، که سرعت فراوانی را هم رقم خواهد زد، نخواهد بود و همانند توان موتور نیاز به اصلاح و ارتقا خواهد داشت.
از همین رو معمولا عملیات تیونینگ خودرو به صورت پلکانی انجام می‌شود تا مراحل مختلف این عملیات مکمل یکدیگر باشد. به این ترتیب که ابتدا قطعه‌ای خاص نظیر موتور خودرو مشمول اصلاح و تغییر می‌گردد و پس از آن مشخصات سایر قطعات به کار رفته در دل خودرو نیز با توجه به قدرت و توان موتور خودرو مورد تعدیل، اصلاح و تغییر قرار خواهد گرفت.
از همین رو آن دسته از کسانی که خیال تیونینگ خودروی خود را در سر می‌پرورانند، بهتر است این کار را به صورت مرحله‌ای و به شکل کاملا حساب شده انجام دهند. سوای این موضوع باید در انتخاب قطعات مورد نیاز برای انجام عملیات تیونینگ نیز دقت و وسواس کافی به خرج داد. چرا که استفاده از هر قطعه‌ای برای انجام این کار مناسب نخواهد بود. افزون بر تمام مواردی که به آن اشاره شد، باید عملیات تیونینگ خودرو را زیر نظر افرادی که در این زمینه از تخصص لازم و کافی بهره می‌برند به انجام رساند.
نکته‌ی دیگری که پس از انجام تغییرات در یک خودرو و ارتقا دادن مشخصات فنی و ظاهری آن باید مد نظر قرار داد این است که تیونینگ یک خودرو به خودی خود موجب افزایش ایمنی آن نمی‌شود. به این معنی که شما حتی پس از پایان یافتن مراحل تیونینگ یک خودرو و سوار شدن بر آن به عنوان یک محصول جدید نیز باید همان جوانب احتیاطی که پیش از آغاز عملیات تیونینگ خودرو رعایت می‌کردید را رعایت کنید.
در هر حال اگر مایل به تغییر شکل ظاهری و باطنی خودروی خود هستید، می‌توانید با رعایت اصول این کار به هدف اصلی خود دست یابید.
