آموزشی
معنی واژه روغن سوزی در موتور خودرو چیست؟
واژه روغن سوزی در موتور خودرو به‌طور عمومی به وضعیتی گفته می‌شود که روغن در پروسه کاری موتور به اتاق احتراق یا مناطق داغ موتور
۰۹ اسفند ۱۴۰۰
منو
راهنمای انتخاب و خرید روغن گیربکس
- ۱۴ مهر, ۱۳۹۹
یکی از موارد مهمی که هر راننده باید به آن توجه کند، بررسی روغن گیربگس است. اگر به دفترچه راهنمای خودرو خود نگاهی بیندازید خواهید دید که اکثر خودرو ساز‌ها برای تعویض روغن دنده هیچ گونه زمان خاصی را تعیین نکرده‌اند و فقط به بررسی دوره‌ای آن در کیلومترهای بالا اشاره شده است.
به عنوان مثال شرکت هیوندای تنها به بررسی روغن دنده اتوماتیک در کیلومترهای بالا اشاره می‌کند. البته باید به این موضوع توجه کرد که این بررسی فقط برای زمانی است که خودرو تحت شرایط نرمال (عادی) کار کند. اما اگر خودرو تحت شرایط سخت و دشوار کار کند می‌بایست سیال دنده بر طبق زمان مشخص تعویض شود.
شرکت هیوندای رانندگی تحت شرایط سخت را اینگونه توصیف می‌کند:
• رانندگی مکرر در مسافت های کوتاه
• رانندگی در شرایط گرد و خاک و محیط های ماسه ای
• ترمز گیری پی در پی
• رانندگی در محیط هایی که حاوی نمک و یا مواد خورنده باشد
• رانندگی در جاده های خاکی و گل و لای
• رانندگی در مناطق کوهستانی
• رانندگی با سرعت و تحت فشار بالا
• رانندگی طولانی مدت در مناطق سرد سیر و مناطقی که دارای رطوبت بالا باشد.
• رانندگی در ترافیک های سنگین شهری با دمای محیط بالاتر از 32 درجه سانتی گراد
اگر تحت شرایط ذکر شده در بالا (under severe usage conditions) رانندگی می‌کنید، این بدان معنا است که دنده خودرو شما نیاز به مراقبت و بازدید بیشتری نسبت به رانندگی در شرایط نرمال دارد. بنابراین بازه زمانی تعویض و بازدید روان کنندها (روغن موتور، روغن جعبه دنده..) و قطعات مصرفی (لنت ترمز، دیسک چرخ…) در این شرایط باید زودتر از موعد تعیین شده در دفترچه راهنما باشد.
به عنوان مثال رانندگی در شهر پر جمعیتی مثل تهران که ترافیک‌های سنگین آن یکی از موارد رانندگی در شرایط سخت است باعث فرسایش و استهلاک بیش از حد خودرو می‌شود. جعبه دنده خودرو یکی از قطعاتی است که در این شرایط تحت فشار بالا می‌باشد و تعویض پی در پی دنده در ترافیک ممکن است باعث داغ شدن صفحات آن شود. بنابراین وجود روغن جعبه دنده مناسب و با عملکرد بالا می‌تواند تا حد زیادی این فشار و تنش را از روی گیربگس کم کند و باعث افزایش عمر این قطعه مهم و البته گران قیمت شود.
با توجه به اهمیت روغن جعبه دنده و عملکرد آن بهتر است کمی با این مایع مهم و حیاتی در خودرو بیشتر آشنا شویم. برای این منظور با طرح سوال زیر به بررسی و عملکرد و نحوه انتخاب روغن جعبه دنده خواهیم پرداخت.
فرق روغن دنده و روغن گیربگس چیست؟
شاید ساده ترین پاسخ به این سوال این باشد که روغن دنده (واسکازین) مخصوص خودروهایی با جعبه دنده دستی(Manual Gear Boxes) و روغن گیربکس (Automatic transmission fluid) مخصوص خودروهایی با جعبه دنده اتوماتیک (Automatic Transmissions) است. شاید در نگاه اول این موضوع بسیار ساده باشد ولی وجود استثناهایی در بعضی موارد باعث شده این موضوع کمی پیچده باشد. برای اینکه بتوانیم درک درستی از اختلاف این دو روان کننده داشته باشیم بهتر است در ابتدا فرق بین جعبه دنده اتوماتیک و جعبه دنده دستی را مورد بررسی قرار دهیم.
هر دو سیستم (دنده دستی و دنده اتوماتیک) به نوعی عملکرد یکسانی دارند که به ما اجازه تعویض دنده برای کنترل سرعت، قدرت و جهت حرکت را می‌دهند. اما چیزی که باعث اختلاف این دو سیستم می‌شود نوع فرآیند انتقال قدرت با توجه به نوع روغن گیربکس موجود در سیستم است.
جعبه دنده دستی (Manual Gearbox)
جعبه دنده دستی شامل دو شافت (میله) به همراه مجموعهای از دندهها است. انتقال قدرت در این سیستم زمانی است که شما موقعیت دسته دنده را عوض می‌کنید و باعث درگیر شدن دندهها و در نتیجه انتقال قدرت میشوید. این عمل (درگیر شدن دندهها) باعث ایجاد حرارت، قدرت و همچنین اصطکاک شدید بین قطعات در تماس با یکدیگر می‌شود
بنابرین وجود مایعی روان کننده (روغن جعبه دنده دستی) در این سیستم کاملا ضروری است تا علاوه بر آسان کردن تعویض دنده، موجب کاهش خوردگی و ساییدگی و همچنین حرکت راحت دندهها در تماس با یکدیگر شود. این روغن گیربکس باید دارای خصوصات ویژه‌ای باشد که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
ویژگی‌های روغن گیربگس دستی:
ویسکوزیته یا گرانروی:
شاید مهمترین و اصلی ترین موضوع در مورد روغن دنده میزان گرانروی آن است. میزان غلظت روغن دنده به مراتب بیشتر از روغن موتور است. این غلظت بالا در روغن دنده به خاطر درگیر شدن شدید دندههاست بنابران غلظت این روغن باید به گونهای باشد که کل سیستم را تحت پوشش قرار دهد و هچنین بتواند به خوبی فشار وارد شده به دندهها را خنثی کند.
مقاومت در برابر حرارتهای بالا:
یکی دیگر از خواصی که روغن دنده باید داشته باشد مقاومت در برابر افزایش دما است در واقع روغن دنده باید به گونهای طراحی شود که نقطه جوش آن بسیار بالا باشد زیرا تماس دندهها باهم موجب افزایش دما شده که این امر باعث داغ شدن سطح دنده شده و ممکن است باعث آسیب جدی به دنده شود. روغن دنده یا همان واسکازین در سیستم گیربکس دستی باعث انتقال حرارت از دنده ها می شود که این امر حیاتی برای مراقبت از دندها به شمار می‌آید.
مقاومت در برابر فشار بالا:
همان طور که در بالا اشاره شد روغن دنده باید مقاومت خوبی در برابر فشار بالا داشته باشد. زیرا به دلیل ماهیت عملکرد سیستم گیربکس دستی، دندهها در معرض فشار بالایی قرار می‌گیرند که این فشار بالا به مرور زمان باعث خوردگی و از بین رفتن کامل دندها می‌شود. بنابراین با اضافه کردن مکمل (EP (Extreme pressure و مکمل ضد خوردگی (Antiwear additive) به روغن دنده باعث مقاومت و پایداری آن در برابر فشارهای بالا می شوند.
جعبه دنده اتوماتیک (Automatic Transmission)
این جعبه دنده به گونه ای طراحی شده است که شامل یک مبدل گشتاور هیدرولیکی و یک مجموعه خورشیدی با نسبت دنده‌های مختلف می‌باشد که به وسیله یک سامانه کنترل هیدرولیکی به طور خودکار تعویض دندهها را انجام می‌دهد. دنده های به کار رفته در این سیستم بسیار کوچتر از سیستمجعبه دنده دستی است و همچنین قطعات در تماس در گیربکس های اتوماتیک بیشتر از قطعات در تماس در گیربکس دستی است. با این تعاریف روغن مورد استفاده در جعبه دنده اتوماتیک دارای تفاوت هایی با روغن مورد استفاده در جعبه دنده های دستی است.
روغن گیربکس اتوماتیک نه تنها وظیفه روانکاری سیستمجعبه دنده اتوماتیک را بر عهده دارد بلکه باید این توانایی را داشته باشد که وظیفه انتقال قدرت از اویل پمپ به کلاچ را داشته باشد که موجب کنترل کردن حرکت دنده ها در این سیستم است. بنابراین روغن گیربکس اتوماتیک باید دارای خواص زیر باشد تا این انتقال قدرت به خوبی انجام شود. رنگ این روغن معمولا قرمز یا سبز است و دلیل آن بخاطر تشخیص این روغن از روغن موتور است.
ویژگی‌های روغن گیربکس اتوماتیک:
ویسکوزیته یا گرانروی:
برخلاف روغن دنده (روغن گیربکس دستی)، روغنجعبه دنده اتوماتیک، روغن هیدرولیک رقیق است. طراحی این روغن به گونهای است که دارای گرانروی پایین تری نسبت به روغن گیربکس دستی است تا بتواند به طور کامل تمام قطعات حساس سیستم را روانکاری کند. به طور معمول شاخص گرانروی این روغن‌ها در حدود 0W-5 یا 5W-10 است. مهمترین ویژیگی روغن مورد استفاده در سیستم‌های گیربکس اتوماتیک خاصیت سیالیت روغن است تا بتواند به خوبی قدرت را منتقل کند.
تمیز نگاه داشتن قطعات داخلی گیربکس:
مواد تمیز نگه دارنده موجود در روغن جعبه دنده اتوماتیک موجب تمیزی کانالهای ارتباطی روغن گیربکس در کل سیستم شده که در نتیجه بازده کل سیستم گیربکس را افزایش می‌دهد.
مقاومت در برابر دماهای بالا:
روغن گیربکس اتوماتیک همچنین خاصیت خنک کنندگی فوق العادهای دارد که عملکرد آن بیشتر شبیه مایع خنک کننده در سیستم رادیاتور است. روغن گیربکس با ایجاد شرایطی باعث انتقال گرما از دنده ها می‌شود و مانع از داغ شدن دندهها در تماس بایکدیگر می‌شود. البته نقطه جوش در روغن گیربکس اتوماتیک به مراتب پایین تر از روغن گیربکس دستی است که با افزودن مکمل های ویژه‌ای به آن توانسته اند عمر آن را افزایش دهند.
مقاومت در برابر تشکیل کف: (Foam inhibitor)
یکی دیگر از ویژگی‌های روغن جعبه دنده اتوماتیک، خاصیت جلوگیری از تشکیل کف یا به اصلاح کف کردن روغن است. زیرا وجود کف و تشکیل حباب در روغن گیربکس دستی مانع از انتقال قدرت به سیستم گیربکس شده و در نتیجه بازده آن کاهش مییابد. از اینرو روغنهای گیربکس دستی دارای خاصیت ضد کف و تشکیل حباب را دارند.
در مجموعه بهترین روغن گیربکس اتوماتیک باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:
Dispersants ( قابلیت پراکنده شدن روغن و چسبیدن به سطوح)
Sludge & varnish control (کنترل لجن و رسوبات در سیستم)
Antioxidants ( ضد اکسیداسیون)
Antiwear (ضد خوردگی)
Planetary gear, bushing, thrust washer protection ( مجافظت از چرخ دنده خورشیدی، واشر‌ها و بوش)
Friction modifier (اصلاح کننده اصطکاک)
Corrosion inhibitor (محافظت از زنگ زدگی)
Seal swell agent ( مواد نگه دارنده فشار روغن گیربگس و کاهش دهنده آلودگی)
Prevent loss of fluid via seals ( جلوگیری از کاهش روغن گیربگس در لوله‌ها و شیار‌ها)
Viscosity Improver ( بهبود دهنده گرانروی)
Reduce rate of change of viscosity ( کاهش نرخ تغییر ویسکوزیته در سرما و گرما)
Foam inhibitor ( جلوگیری از تشکیل کف)
بنابراین در انتخاب بهترین روغن گیربکس باید دقت لازم را به خرج دهید و روغنی انتخاب کنید که تمام خواص بالا را داشته باشد، حتما به دفترچه راهنما خودرو خود مراجعه کنید تا از نوع روغن گیربکس مورد استفاده در سیستم گیربکس (دستی و اتوماتیک) اطمینان حاصل کنید.
سوالات رایج در مورد روغن گیربگس:
آیا امکان استفاده از روغن گیربکس اتوماتیک برای جعبه دنده دستی مناسب است؟
شاید در بعضی از موارد بتوان از روغن گیربکس اتوماتیک به جای روغن دنده (واسکازین) در جعبه دنده دستی استفاده کرد. ولی عکس این قضیه امکان پذیر نیست یعنی شما به هیچ عنوان نمی‌توانید از روغن دنده (واسکازین) به جای روغن گیربکس اتوماتیک در سیستم گیربکس اتوماتیک استفاده کنید. زیرا روغن دنده بسیار غلیظ است و باعث گرفتگی بین کانال های سیستم گیربکس اتوماتیک می‌شود.
نحوه تشخیص روغن گیربکس دستی و اتوماتیک چگونه است؟
برای تشخیص روغن گیربکس فقط کافی است بر روی جلد بطری حاوی روغن گیربکس نگاه کنید. برای روغن دنده یا همان روغن مخصوص گیربکس دستی بر روی بطری آن اصلاح MTF درج شده است که مخفف عبارت (manual transmission fluid) است و برای روغن گیربکس اتوماتیک بر روی بطری عبارت ATF درج شده است که مخفف عبارت (automatic transmission fluid ) است. همچنین روغن گیربگس اتوماتیک بسیار رقیق تر از روغن گیربگس دستی است.
نحوه بررسی روغن گیربکس دستی به چه صورت است؟
بررسی روغن گیربکس دستی در واقع کار آسانی نیست. برای چک کردن روغن گیربکس دستی نیاز به ابزار خاص است، زیرا این سیستم همانند روغن موتور هیچ گونه گیجی ندارد که بتوان آن را چک کرد. بنابراین پیشنهاد می‌شود به مکانیک مجرب یا نمایندگیهای مجاز برای بررسی روغن گیربکس دستی مراجعه کنید.
چه نوع روغنی برای برای گیربکس دستی ماشین (خودرو) مناسب است؟
روغن گیربکس دستی یا همان روغن دنده نیز مانند روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (شاخص SAE) طبقه‌بندی می‌شوند.
دسته بندی که بر اساس API انجام می گیرد چیست؟
این دسته بندی از درجه بندی GL یا Gear Lubricant استفاده می کند که به 6 زیر شاخه تقسیم شده اند از GL-1 تا GL-6 که فقط دو تای آنها مورد استفاده قرار می گیرند و GL-1 , GL-2, GL-3 و GL-6 از رده خارج هستند. تنها شاخص های مورد استفاده API-GL-4 و API-GL-5 هستند. که گرید 5 دارای کیفیت بالاتری است و تعویض دنده نیز در آن کمی بهتر صورت می گیرد.
API-GL-4: روغن‌دنده‌هایی با این سطح کیفیت در محور‌هایی با دنده‌ی هیپوئید و دنده‌های مخروطی مارپیچ که شرایط عملکرد نسبتاً سختی (متوسط تا سخت) از نظر سرعت و بار دارند، استفاده می‌شود. این روغن‌ها میتوانند در سیستم‌های انتقال‌دهنده‌ی دستی و میل کاردان به‌کار روند.
API-GL-5: روغن‌دنده‌هایی با این سطح کیفیت در دندهها به ویژه دنده‌های هیپوئید و در محور‌هایی که تحت شرایط عملکرد سرعت بالا، بار ناگهانی یا سرعت پایین و یا گشتاور بالا قرار می‌گیرند، به‌کار می‌روند.
MT -1 این نوع روغن برای گیربکس های دستی شرایط کاری سخت مورد استفاده قرار می گیرند. دارای پایداری بالا در برابر دمای بالا و تغییرات شدید دمایی هستند و سازگاری بیشتری با آلیاژهای مسی دارند. این نوع روغن معمولاً در گیربکس های دستی بدون سنکرونازیون برای وسایل نقلیه سنگین مانند اتوبوس ها و کامیون ها مورد استفاده قرار می گیرند.
دسته بندی که بر اساس SEA انجام می گیرد چیست؟
این دسته بندی برای تعیین کردن میزان گرانروی روغن گیربکس در شرایط آب و هوایی مختلف است است. مثلا برای روغن گیربکس دستی شاخص SAE می‌تواند به صورت 75W-90 و شاخص API به صورت GL-4 باشد.
برای انتخاب روغن دستی بهتر است به دفترچه راهنما خودرو خود مراجعه کنید.
تازه‌ترین مقالات
آموزشی
سیستم تعلیق مک فرسون و مستقل در خودرو را بیشتر بشناسید
سیستم تعلیق مک فرسون را می‌توان یکی از پرکاربردترین انواع سیستم تعلیق به ویژه در خودروهای کوچک و متوسط دانست. ایده‌های اولیه این سیستم به
۰۸ اسفند ۱۴۰۰
آموزشی
مهمترین مشخصه های روغن موتور مناسب برای خودرو
تعویض روغن موتور یکی از ضروری ترین اقداماتی است که در رسیدگی های دوره ای به خودرو می بایست با انتخاب روغن موتور مناسب برای
۰۷ اسفند ۱۴۰۰
محصولات اسپیدان
SPEEDAN Quenching Oil
روغن های عملیات حرارتی قابل کاربرد در دامنه وسیعی از دما هستند. حرارت دادن و آلودگی هایی نظیر نمک، آب، سیالات هیدرولیک و خاکستر می توانند اثرات نامطلوبی بر کارآیی این روغن ها داشته باشند و موجب عدم یکپارچگی انتقال حرارت شده و در نهایت به کاهش طول عمر روغن حرارتی منجر شوند. بنابراین برای کنترل دقیق عملیات حرارتی لازم است تا تغییرات کیفیت روغن کوئینچینگ در مدت زمان استفاده ثبت و بررسی شود که این امر با انجام آزمایش هایی جهت تعیین مشخصات فیزیکی روغن از جمله ویسکوزیته، حجم آب، نقطه اشتعال، عدد اسیدی (AN) ، عدد رسوب، آنالیز عنصری و یا مطالعه سرعت خنک کنندگی روغن قابل انجام است.
SPEEDAN SG/CD 20W50 3.5
از مواد افزودنی معتبر با تکنولوژی و سطح کارائی عالی و روغن پایه معدنی با شاخص گرانروی بالا، در گروه تولیدی روغن اسپیدان طراحی و تولید گردیده است. شاخص گرانروی بالا موجب حفظ ویسکوزیته روغن در شرایط مختلف آب و هوایی شده و مواد افزودنی ضد زنگ و ضد سائیدگی بکار رفته در آن، از خوردگی قطعات موتور جلوگیری می کند.
SPEEDAN HH VG46
روغن هیدرولیک اسپیدان HH VG46 به گونه ای فرموله شده که در اکثر سیستم های هیدرولیکی مانند ماشین ابزارها,تزریق قالب و پرس ها و دیگر
SPEEDAN CI4 15W40
روغن موتور دیزلی اسپیدان، تمام سینتتیک است که برای روانکاری خودرو های دیزل مدل سال 2012 تا سال 2018 طراحی شده‌اند و در شرایط سخت
SPEEDAN ATF III
روغن دنده اتوماتیک اسپیدان ATF III ترکیبی از روغن پایه بسیار مرغوب و مواد افزودنی ویژه می‌باشد که برای استفاده در جعبه دنده‌های اتوماتیک و
SPEEDAN SL 10W40 4L
روغن موتور بنزینی نیمه سینتیک مرغوب با عملکرد عالی است است که برای روانکاری خودروهای با طراحی موتور سال 2001 و بعد از آن پیشنهاد می‌شود. این محصول با استفاده از روغن پایه و مواد افزودنی مرغوب تولید می شود.