تو این مقاله سعی داریم بنزین و عدد اکتان اون رو موشکافی کنیم همچنین به این سوال پاسخ بدیم ایا زدن بنزین سوپر الزامی هست؟ فرق بین بنزین سوپر با معمولی چیه و…؟؟؟ که در ادامه به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد.
در موتور های ۴ زمانه چهار مرحله مختلف داریم که عبارتند از مکش. تراکم. انفجار{کار یا عمل}. تخلیه.
ما با تراکم کار داریم. تراکم زمانی اتفاق میوفته که مخلوط بنزین با هوا توسط پیستون تا حد مشخصی متراکم میشه و بعد از اون توسط جرقه محترق میشه و مابقی ماجرا. که این میزان تراکم رو با اعداد مختلفی نشون میدنو به صورت نسبی که در موتور های قدیمی این عدد ۵:۱ یا ۶:۱ و در موتور های جدید ۱۰:۱ تا ۱۲:۱ هم میرسه. اما مخلوط سوخت ما کلآ قابلیت اشتعال زایی بالایی داره که اگر این مخلوط قبل از جرقه زدن شمع مشتعل بشه موتور دچار کوبش میشه. چون قبل از این که پیستون به بالاترین نقطه خودش برسه ما وسط راه و به زور میخواییم اون رو به پایین که دلیل این کوبش هم همین هست.
اکتان:
توانایی متراکم شدن سوخت قبل از احتراق خود به خودی رو عدد اکتان میگن.
در خلال جنگ جهانی اول که در حدود سال ۱۳۰۰ شمسی روی داد. فردی به نام میجلی پی برد که با افزودن سرب {lead tetraethy} به مخلوط بنزین نسبت اکتان اون تا حد چشمگیری افزایش پیدا میکنه که راهی ارزان برای بالا بردن اکتان سرب نسبت به روش های موجود دیگه بود. مزیت دیگه این کار روانکاری سوپاپ ها بود. اما بعد ها متوجه شدند که سرب ضررهای زیادی به محیط زیست وارد میکنه. پس ماده MTBE جایگزین سرب شد. و در اگزوز ماشین ها هم از catalyst converter استفاده کردند. لازم به ذکر هست که سرب موجود در بنزین باعث از کار افتادن کاتالیست میشه. بعد ها دریافتند که ماده MTBE نیز باعث الودگی محیطی میشه پس در صدد پیدا جایگزین برای این ماده شدند. که حاصل این تلاش ها toluene . benzene ethanol و ETBE بود.
اما سوال اینجاست که عدد اکتان رو چگونه بدست میارن؟؟
عدد اکتان از دو روش که یکی عملی و دیگری تئوری هست بدست می اید. روش تحقیقی RON و روش عملی MON نامیده میشود.
فاصله بین ۲ عدد بدست آمده از این ۲ روش رو، sensitivity یا حساسیت سوخت مینامند که بسیار هم با اهمیت میباشد چرا که ممکن است بنزینی بدلیل نوع افزودنی ها و مواد بکار رفته جهت بالا بردن اکتان در شرایط آزمایش RON عدد بالایی از اکتان را ارائه دهد اما در شرایط سخت تر ، توانایی مقابله بسیار کمتری نسبت به تراکم پذیری داشته باشد و عدد حاصل از آزمایش MON بسیار پایین باشد ، لذا بین چند بنزین مختلف که از آزمایش RON عدد مشابهی بدست آورده اند ، بنزینی مرغوبتر است که فاصله اعداد بدست آمده از ۲ آزمایش RON و MON برای آن نوع بنزین کمتر از بقیه باشد.
ولی سوال اینجاست که عدد بدست اومده در روش تحقیقی RON بالاتر از عدد عملی هستMON. که همین اختلاف باعث میشه راه برای فریب مردم باز باشه و شرکت ها از تفاوت این دو عدد سواستفاده کنن {تو ایران هم همینطوره} و عدد RON رو مبنای مقایسه اکتان بنزینشون معرفی کنن. در حالی که در امریکا از روش RON+MON)/۲) استفاده میکنن که از اون با نام PON نام میبرن.
عوامل موثر بر عدد اکتان:
1-ارتفاع از سطح دریا
هرچه ارتفاع از سطع دریا بالا تر باشه سوخت دیرتر دچار خودسوزی میشه که مثله این میمونه که عدد اکتان بنزین بالاتر هست.
2-میزان رطوبت و دمای هوا
هرچه قدر که به میزان رطوبت هوا اضافه بشه شاهد بالا رفتن عدد اکتان MON هستیم و همچنین هر چه قدر که دمای هوا کاهش پیدا بکنه دوباره شاهد افزایش این عدد اکتان هستیم.
3- از سایر موارد موثر در عدد اکتان میتونیم به نسبت تراکم موتور ، آوانس و ریتارد دلکو ، میزان کارکرد موتور ، دمای موتور ، نسبت بنزین و هوا که البته خودرو های مجهز به ECU چون می تونن نسبت هوا و سوخت رو اندازه بگیرن و سوخت متناسب با دور موتور دمای هوا غلظت اکسیژن و… رو وارد موتور کنن کمتر دچار مورد سوم میشن {که از اون به عنوان نسبت استوکیومتری نیز نام میبرن.}
در خودروهای قدیمی هنگامی که سوخت مصرفی اکتانی کمتر از میزان لازم برای خودروی موردنظر را دارا باشد ، در هنگام شتابگیریها یک صدای تقه یا کوبشی شنیده می شود و همانگونه که در ابتدا ذکر شد این امر به شدت به موتور خودرو آسیب می رساند ، اگر با خودروی خود به مناطق کم ارتفاع همچون شمال کشور سفر کرده باشید حتما با افزایش شدید این صدا روبرو شده اید که دلیل آن نیز تاثیر ارتفاع بر اکتان سوخت میباشد. که برای رفع این مشکل با تنظیم دلکوی خودرو ، تنظیم موتور با دستگاه و فیلرگیری می توان خودسوزی سوخت را در این خودروها مرتفع و صدا را برطرف کرد.{زمانی که بچه بودم میرفتیم شمال بابا میگفت ماشین اب و هوا عوض کرده که این اصطلاح رو من از تعمیرکار ها هم شنیده بودم. خلاصه من هر چی فکر میکردم خدایا این که میگن ماشین اب و هوا عوض کرده یعنی چی؟؟ ما اومدیم شمال اب و هوامون عوض بشه ماشینه دیگه چرا اینطوری شده. خلاصه من میپرسیدم بابامون ما رو میپیچوند تا اخرش من خودم یه بار رفته بودیم تعمیرگاه از طرف پرسیدم.}
امروزه خودروسازان با نصب سنسوری به نام سنسور ضربه تو مجموعه مدیریتی سوخت ماشین مشکل ضربه و کوبش رو حل کردن. که این امر به وسیله ریتارد کردن زمان جرقه زنی توسط کامپیوتر خودرو انجام میپذیره. ولی هنوز مشکل پایین اومدن شتاب ماشین دیر عکس العمل نشون دادن ماشین در هنگام فشار بر روی گاز و از بین رفتن منبع کاتالیست خودرو و در نتیجه الودگی بیشتر محیط زیست و نکته مهم دیگه از بین رفتن سریعتر قطعات خودرو در دراز مدت پا برجاست.
نکته اخر اینکه دست اندر کاران شرکت های نفتی تو ایران عدد های اکتان بنزین معمولی رو ۷۵ الی ۸۰ و بنزین سوپر رو هم ۹۵ اعلام کرده اند در حالی که این اعداد بر حسب عدد اکتان RON هست و هم اینکه پایین تر از مقادیر گفته شده هست. هیچ وقت باک رو تا انتها پر نکنید چون قوطی جاذب بخارات بنزین نمیتونه به درستی عمل کنه. و هیچ گاه هم نزارید که سطح بنزین شما تا اون حد برسه که چراغ اخطار روشن بشه چون در این حالت با توجه به کم بودن سوخت پمپ برای تامین سوخت ماشین باید بیشتر کار کنه که موجب گرم شدنه اون میشه و هم اینکه ذرات ته نشین شده در انتهای باک وارد مجموعه سوخت رسانی بشن. و نکته اخر هم اینکه چون اصولا دما باعث انبساط در مواد میشه{به غیر از مواردی} که سیالات هم از این تاثیر دما بی بهره نیستن پس در هنگام ظهر با افزایش حجم سوخ مواجه هستیم که در اینصورت شما درجه امپر بنزین ماشینتون تو ظهر تا نصف هست باک رو هم پر میکنیدو شب که ماشین رو روشن میکنید میبینید امپر بنزین به نسبت افت کرده پس حدالامکان شب ها بنزین بزنید.{ ساعت ۴ تا ۵ صبح بزنید. 🙂 }
