همان گونه که می دانید یکی از انواع اتصالات دو یا چند قطعه با یکدیگر، اتصال موقت با کمک پیچ و مهره است. اتصال قطعات دستگاه های صنعتی و انواع ماشین آلات مختلف توسط پیچ و مهره بر اساس معیار سختی، قطر میزان بار و یکسری محاسبه های دیگر طراحی می شود. میزان سفت کردن هر پیچ (گشتاور یا تُرک)، حاصل ضرب مقدار نیروی اعمال شده در طول بازوی اعمال نیرو است. پیچ های مختلف بر اساس کاربرد و محل استفاده دارای گشتاور تعریف شده ای هستند، این میزان توسط طراح و سازنده ماشین آلات محاسبه شده و به مصرف کننده اعلام می شود. عدد معینی از تُرک یک پیچ در حقیقت مناسب ترین گشتاوری است که با اعمال آن قطعات متصل شده توسط آن پیچ بهترین بازدهی را ارایه می دهد.
با توجه به مطالب بالا، با دانستن میزان گشتاور یاترک طراحی شده به منظور بستن هر پیچ نیاز به ابزاری کارا و قابل اطمینان و تحت کنترل است. ابزار مورد نیازبرای اعمال گشتاور دقیق برای هر پیچ ترک متر نامیده می شود.
در طراحی و ساخت ترک متر با توجه به کاربرد آن در زمینه اندازه گیری، از قطعات بسیار ظریف و دقیق صنعتی استفاده شده و عملکرد هر قطعه در صحت نتیجه نهایی موثر است. تمامی ترک مترها دارای گواهی نامه کالیبراسیون از کارخانه سازنده هستند که با کم ترین میزان خطا در عملکرد، تحویل مصرف کننده می شوند.
حفظ دقت ابزار به انتخاب ترک متر مناسب، تعداد دفعات استفاده و شیوه نگه داری بستگی دارد. در طراحی این ابزار، حفظ طولانی مدت کالیبراسیون و نیز استفاده آسان توسط کاربر مورد نظر قرار گرفته است. در حال حاضر ترک مترها در دو نوع که دارای قفل های متفاوتی هستند به بازار مصرف ارایه شده است.
انواع ترک متر( Torque Wrench)
- ترک متر دیجیتالی : این نوع ترک متر گشتاور وزاویه چرخش پیچ را اندازه گیری می کند و از دقت بسیار بالایی برخوردار است.
- ترک متر عقربه ای: ترک مترهای عقربه ای، گشتاوراعمال شده به پیچ را اندازه گیری می کنند.
- ترک متر تقه ای ( Click Tools ): تر ک مترهای تقه ای بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره می شوند وپس از رسیدن به گشتاور مورد نظر تقه می زنند و اگر نیروی بیشتری وارد شود گشتاور پیچ نیز بالاترخواهد رفت.
- ترک متر تاشوBreaking Tools: ترک متر های تاشو بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره شده و پس از رسیدن به گشتاور مورد نظر خم می شوندو اگر نیروی ب شتری وارد کنیم گشتاور پیچ نیز بالاترخواهد رفت.
- ترک متر خلاصی( Slipping Tools): این مدل ترک متر بر روی یک گشتاور مشخص کالیبره شده و پس از رسیدن به گشتاور مورد نظر، خلاص شده و اگر نیروی بیشتری وارد کنیم گشتاور پیچ بالاتر نخواهد رفت.
- گشتاور سنج: ابزاری به منظور اندازه گیری میزان گشتاور انواع قطعات و پیچ هاست.
طرز بستن پیچ:
با ترک خاص در مدل جغجغه ای توپی ترک متر را بیرون روی ترک مورد نظر تنظیم کرده توپی را به سمت داخل فشار می دهیم. با سفت کردن پیچ زمانی که صدا تق داد پیچ با ترک مورد نظر تنظیم شده. مدل ساعت دار روش عقربه ای دارد که حرکت می کند و عدد را در حین بستن می خوانیم.
طرز باز کردن پیچ
در مدل جغجغه ای: پیچ خور ترک متر را به سمت دیگر آچار فشار می دهیم تا ترک متر در خلاف جهت کار کند. از ترک کم تر شروع می کنیم با تنظیم تر ک مورد نظر و چرخاندن زمانی که صدای تق آمد یعنی با ترکمورد نظر باز نشده. رفته رفته ترک را افزایش می دهیم تا باز شود. این روش با سعی و خطاست و نتیجه ترک پیچ ترکی کم تر از ترک باز شده است (برای حصول نتیجه دقیق تر افزایش ترک را باید کم کم افزایش داد یا از مدل اندیکاتوری استفاده کرد.)
روش استفاده از قفل ترک متر
درجه معین شده را با استفاده از دسته گردان بر روی ابزار اعمال کنید. بدین ترتیب که ابتدا گشتاور لازم را روی دسته ثابت مشخص کنید و با چرخاندن دسته گردان عدد صفر را بر آن منطبق کنید.در صورتی که گشتاور مورد نظر شما بر روی اعداد مدرج روی دسته ثابت حک نشده است، می توانید به طور دقیق و با استفاده از اعداد حک شده روی دسته گردان مقدار گشتاوری لازم را بر روی ابزار اضافه کنید ، سپس دسته گردان را با قفل مربوطه ثابت کنید.عملکرد ابزار به صورتی است که با رسیدن به نقطه گشتاوری قسمت جغجغه آن مانع از اعمال نیروی مضاعف شده و به اصطلاح تقه می زند. هنگام استفاده ازابزار دقت لازم را برای رویت تقه ترک متر داشته باشید.اولین تقه نشان دهنده میزان گشتاوری تنظیم شده روی ابزار شماست.به یاد داشته باشید ترک مترها فقط در جهت بستن پیچ ها (در جهت حرکت عقربه های ساعت) عمل می کنند.
نحوه نگهداری از ترک متر
ساخت ابزارآلات صنعتی معمولا بر طبق استانداردهای جهانی است و درآن کلیه موازین فنی اصولی و نظارتی اعمال شده است. رعایت نکات زیر علاوه بر این که ترک متر شما را در حالت استاندارد متعارف نگاه میدارد، عمر ابزار شما را نیز افزایش می دهد، همچنین باعث حفظ دقت ابزار به صورت طولانی مدت خواهد بود.ترکمتر را در دمای اتاق و دور از رطوبت و گرما نگه داری کنید.به هیچ عنوان با ابزار ترک متر ضربه نزنید.از ترک متر به عنوان دسته بکس استفاده نکنید.پس از استفاده از ترک متر قفل دسته گردان را آزاد کرده و دسته را به حالت اولیه(خلاص) بازگردانید.ترک متر را درون جعبه مخصوص خودش نگهداری کنید.
به صورت دوره ای در مراکز آزمایشگاهی مورد تایید سازمان ا تاندارد و تحقیقات صنعتی به انجام کالیبراسیون اقدام کنید.
ملاحظات مهم
دستگاه ترک متر پس از هر گونه تعمیرات یا تعویض قطعات نیازمند کالیبراسیون جدید است.ترک متر در صورت بروز ضربه یا سقوط نیازمند کالیبراسیون است. با توجه به تعداد دفعات استفاده از ترک متر در فواصل مشخص برای کالیبراسیون اقدام کنید. در اکثر موارد علت بروز صدمه و معیوب شدن بخشهای مکانیک ترک مترکالیبره نبودن آن است و این مشکل باعث بروز خطاهای عمده در کار مصرف کننده خواهد شد.
واحدهای ترک متر
با توجه واحد های مورد استفاده در کشور های مختلف از واحده ای اندازه گیری مختلفی در ساخت ترک متر ها استفاده می شود. برخی از ترک مترها توانایی کار بر اساس دو واحد را دارند.
- کیلوگرم متر Kg.m
- کیلوگرم سانتی متر Kg.cm
- نیوتن متر N.m
- فوت پوند lb.ft
- اینچ پوندin.lb
مثال برای تبدیل واحد ها به یکدیگر می توان از روابط مربوطه اس تفاده کرد: هر کیلوگرم متر= 10 نیوتن متر=یک دکا نیوتن متر
آچار درج های ترک متر
یکسان بستن پیچها، به ویژه در مورد بستن پیچهای سر سیلندر و مهره های یاتاقان های میل لنگ، چرخ ها، اهمیت زیادی دارد. برای سفت کردن این نوع پیچهایا مهره ها از آچار درجه دار استفاده می شود. آچار درجه دار، دارای میله نشان دهنده است که مقدار سفت کردن پیچ را بر حسب گشتاور وارد شده به آن، نشان می دهد.
آچار ترک متر
این آچار را به نام آچار درجه هم می شناسند. این آچار نیرویی که برای بستن پیچ های مختلف لازم است به طور استاندارد به ما می دهد و از بریدن پیچ و کم سفت بودن و یا زیاد سفت بودن پیچ ها جلوگیری می کند. سر این آچار مانند دسته بکس جغجغه ای است که در دو حالت باز کردن و بستن قابل تنظیم است و تمام آچارهای بکس می تواند بر روی آن سوار شود. پس از تنظیم آچار بر روی مقدار گشتاور مورد نیاز برای بستن پیچ بود از رسیدن به آن نیرو و سفت شدن پیچ، آچار رد می کند. نام نیروی چرخاندن پیچ نیروی گشتاور است که این آچار مقدار آن را می سنجد و واحدهای این نیروی کیلو گرم متر ( Kg.m )، نیوتن متر ( N.m ) و فوت پوند(lb.ft) است که با سیستم های مختلف بر روی دسته این آچار قابل تنظیم است.
انتخاب ترک متر برای مکانیکهای خودرو:
تعمیرگاه ها حداقل سه ترک متر در بازه های گشتاوری زیر نیاز دارند همچنین نیاز به یک گشتاور سنج برای اندازه گیری گشتاور سیبک و انواع مهره هاست.
- ترک متر به منظور سفت کردن پیچ ها با گشتاور کم(سیبک، داشبورد، در موتور و…)
- ترک متر به منظور سفت کردن پیچ ها با گشتاورمتوسط (سرسیلندر، میل لنگ و…)
- ترک متر به منظور سفت کردن پیچ ها با گشتاوربالا(مهره سر پلوس و…)
- گشتاور سنج (اندازه گیری گشتاور سیبک و مهره ها و…)
دستگاه کالیبراتور ترک متر:
دستگاهی است که به کمک آن دقت عملکرد ابزار ترک متر اندازه گیری می شود. این دستگاه باتکنولوژی های مختلف و به صورت دیجیتالی و مکانیکی یافت می شوند.
